Aziz Gregorios Theologos Kilisesi, Aksaray – Güzelyurt ilçesinin Aşağı mahallesinde bulunmaktadır. Andreades ve Akaklades’in belirttiğine göre bu kilise büyük Teodoslus tarafından M.S 385 yılında yaptırılmıştır. Akaklades, kilisenin üç kapısından birinin üzerindeki Kitabede “Bu haç kişisel, Bizans İmparatoru Theodoslus tarafından inşa edilmiştir. İmparator, Gregorios Naziazrızos ell ile de kutsal hacın bir parçasını kiliseye hediye etmiştir.” Cümlelerini okuyabildiğini, daha başka yazılarda olduğunu, fakat bunların okunmasının mümkün olmadığını yazmaktadır. Kapalı Yunan Hacı tipine ait bu kilisenin plan şeması sonradan yapılan ilavelerle değişikliğe uğramıştır. Apsis kısmında görülen kalıntı eski yapının parçasıdır.
Kilisenin yapıldığı 385 yılından sonra önemli değişikler geçirdiği anlaşılmaktadır. En önemli değişik ise 1835 yılındaki restorasyon sırasında olmuştur. Aya Grerorios kilisenin tamiri için İstanbul ‘ da yaşayan Rumlar tarafından saraya yapılan baskılar sonucu 1834 yılında bir fermen çıkarılarak, özel izin alınmıştır. 1835 yılında kilisenin plan şemasında büyük değişiklikler yapılmış ve kapalı Yunan Hacı tipinden.3 nefil, kubbeli bazllika tipine geçilmiştir.
Bahçenin kuzeyinde kilisenin misafirhanesi bulunmaktadır. Ayrıca burada kilisenin heyeti toplanır bölgeyi ilgilendiren sorunlar görüşülürdü. Devlet ileri gelenleri, bölgenin başrahipleri bu yöreden geçtiğinde misafirhanede kalırlardı. Bunların yanı sıra güncel sorunlarda burada görüşülür, evlilik işlemleri burada çözümlenirdi. Misafirhanenin alt katında buğday, yağ depoları, bahçede fırın bulunmaktadır. Ayrıca doğu da kilisenin papazının oturduğu eve yer almaktadır. Yine bu devirde bahçenin güneyinde zengin Gelverilerinin mezarlığı alır. Güney doğusunda ise 35 basamak merdivenle inilen yer altı suyu “Ayazma’sı” bulunmaktadır.
Leave a Reply