Aziz Prokopias Kilisesi – Ürgüp

Aziz Prokopias Kilisesi, Ürgüp’ün merkezinde yer alan üç kaya kaleden en büyüğü olan Kadı Kalesi’nde, Gez’in batısında yer alır. Manastır kompleksinin en büyük kilisesidir. Kadı Kalesi büyük bir olasılıkla “Katu Gala” sözcüğünden  “Kadı Kale” yerlileştirmesinden de anlıyoruz ki Ana Tanrıça tapkı yerlerinden birisi olmalıdır. Asıl kalenin güney cephesi ve tüm Esbelli ile Kayakapı’nın çepeçevre oda ve taka mezarlarla çok yoğun biçimde çevrelenmiş olması burasının önemli bir kutsal alan olduğuna dair güçlü bir olasılıktır.
Hıristiyanlar Ürgüp’e de Aziz Prokopios’un ismini vermişlerdi. Bu isme izafeten de bu kiliseye Prokopios adını vermiş olmalılar. 1839’da C. Texier’in yayınladığı Asia Minor kitabının III. cildinde Kadı Kalesi’ni gösteren iki çizimden birinde kilise üç yüksek kemer, içerisinde 27 pencere ve üç kat olarak gösterildiği halde diğer çizimde gösterilmemiştir. Bu kemerler, yani güney cephe taş yapıya benzemektedir. Kilisenin içinin kuzey cephesindeki nişler halen görülebilir. Kilisenin bitişiğinde özenli bir kaya oyma yemekhane vardır. İki yanda dörtgen sütunlarla etkili bir görünüm sergileyen yemekhane için arkeolog Kemal Talih Türkmen putperest tapınağı demişti. Burasının biri tepeye diğeri batı yönüne giden iki tüneli vardır. Bu manastır kompleksinin çevresinde diğer kiliseler, şırahaneler, tandırlar ve mutfaklarla barınma odaları bulunmaktadır.
Türkler Anadolu’ya 1071’den sonra girdiğinde Kayakapı ve bu bölge terkedilmiş olduğu için Prokopios Kilisesi’nin 1220-1300’lü yıllarda ön cephe taşlarından yararlanmak için  yıktırılabileceği gibi, kayada büyük bir yivin halen mevcut olması nedeniyle depremlerin etkisiyle de yıkılmış da olabilir. Kadı Kalesi çevresi temizlendiği takdirde Ana Tanrıça, Pagan, Mitra Dini ve Hıristiyanlık unsurlarını bir arada taşıması bakımından ve kentin ortasındaki hakim konumu ile Uçhisar, Ortahisar kaleleri gibi önemli bir turizm alanı olabilir.